Facebook-StopFake ortaklığı: Sansür mekanizması nasıl çalışır?

Ukrayna’da 14 milyondan fazla Facebook kullanıcısı bulunuyor. Dolayısıyla 2014 Maidanının hem öncesi hem sonrasında, başta Svoboda olmak üzere çeşitli neo-Nazi örgütlerin burayı etkili bir propaganda aracına dönüştürdüğü görüldü.

Yeni dönemde, Ekaterina Kruk gibi Maidan propagandistlerinin Facebook platformuyla üst düzeyde sıkı bir ilişki geliştirdiği fark ediliyor. Ukrayna merkezli haber ajansı Strana, konuya ilişkin bir dizi detay sunuyor.

“Svoboda”, ülkeyi Turuncu Devrim’e taşıyan süreçte emeği geçen önemli unsurlar arasında yer aldı ve ilk olarak Aralık 2013’te ABD’li Senatör John McCain’in, parti lideri Oleg Tyagnibok’la gerçekleştirdiği görüşmenin basına yansımasıyla göz önüne geldi.

Parti, Nisan 2016’dan geçen yılın ağustos ayına kadar Ukrayna Yüksek Şurasının (Rada) başkanlığını yapan Andriy Parubiy’in gençlik yıllarında bağlı olduğu Ukrayna Sosyal Nasyonalist Partisi’nin (SNPU) ardılı olarak öne çıkıyor. Parubiy, Maidanın baş organizatörleri arasında yer alıyor.

Sınırlı sayıda seçmene sahip olmasına rağmen partinin, ülkede Praviy Sektor gibi, Arsen Avakov’un idaresindeki İçişleri Bakanlığı’yla sıkı bağları bulunuyor. Ukrayna İçişleri Bakanlığı, 2014 Maidanında rüştünü ispatlayan bu grupları silahlandırarak, Donbass’taki savaşta kullanmıştı.

StopFake projesi

StopFake, Facebook’un Ukrayna’dan yapılan paylaşımların moderasyonunu üstlenen kurum. Facebook’un Ukrayna’daki halkla ilişkiler sorumlusu da 29 yaşındaki Ekaterina Kruk. Göreve 27 Mayıs 2019’da getirildi ve şuan şirketin Varşova ofisinde çalışıyor. Kruk’un bundan önce çalıştığı yer StopFake’ti.

Kruk, Maidan sürecinden bundan önce Svoboda partisinden İgor Şvayka’nın yardımcısıydı. Şvayka’ya belirli dönemlerde hem gönüllü hem de ücret karşılığında çalıştı.

İgor Şvayka ise ilk önce Svoboda’nın Harkov bölge komitesi başkanlığını, 2012 ve 2014 yılları arasında da parlamentoda vekillik yaptı. Parlamentoya Svoboda listesinin 8’inci sırasından giren Şvayka, Maidan sonrasında kurulan ilk hükümette tarım bakanı olarak görev aldı.

Tüm bunlardan birkaç yıl önce, 2012’de ABD’nin en büyük devlet radyosu olan PRI’ın “The World” isimli programında Svoboda’nın “Nazi ideolojisini benimsediğinden” bahsedilmişti.

Diğer yandan Kruk, Odessa katliamından sonra kentin “teröristlerden temizlendiğini” belirten bir paylaşım yapmıştı.

Maidan’dan önce vekil danışmanlığı yapan Kruk, sonra Medya Kriz Merkezi’nde, 2016’dan sonra da Rada’nın sosyal medya işlerini yürüttü. Kruk’a bu portfolyoyu kazandıran da parlamento başkanı Parubiy’di. Kruk, bir röportajında bunu açıkça söylemişti.

Ekaterina Kruk’un babası Nikolay Kruk da Svoboda mensupları arasında yer alıyor. 2015 yılında Svoboda listesinden Rovno belediye meclisi seçimlerine aday oldu ancak listeye 8’inci sırada dahil edilmiş, meclise Svoboda’dan 7 kişi girebilmişti.

Parti raporuna göre, Nikolay Kruk Temmuz 2019'da Svoboda’ya 142 bin grivna tutarında bağışta bulundu.

Facebook’un sansür mekanizması nasıl çalışır?

Ekaterina Kruk, 27 Mart’ta StopFake ve VoxCheck ortaklığıyla bir “fact-check” programının başlatıldığını duyurdu.

Kruk, sözgelimi programın “manipülatif” olarak tespit ettiği paylaşımların Facebook kullanıcılarının ana sayfasında daha az gösterileceğini söyledi.

Ayrıca bu kısıtlamalar, Facebook’a ait Instagram için de geçerli.

Bunun yanı sıra bir içeriğe yönelik kısıtlamaların aldığı şikayetlerin sayısı önem arz etmiyor. Kruk’a göre Facebook, yinelenen şikayetleri tanımlamak için otomasyon kullanıyor:

“1000 kişi içerikten şikayetçi olursa, 1000 çalışanımız tarafından görüntülenmez. Genellikle şikayetlerin sayısını değil, topluluk kurallarının ihlal edilip edilmediğini kontrol ederiz.”

Bununla birlikte StopFake’in bilgi kontrol mekanizmasının güvenilirliği birkaç örnekle değerlendirilebilir durumda. Yakın zamandaki en çarpıcı örnek, Strana ajansının, neo-Nazilerin Kiev belediyesinin güvenlik yapılanmalarına nasıl sızdığına ilişkin bir dosya haberinin “yalan haber” ilan edilmesiydi.

Geçtiğimiz mart ayında, yani sansürlerin yeni yeni yürürlüğe girdiği dönemde de Facebook, Ukraynalı gazeteci Andrey Mançuk’un yeni sansürlere yönelik paylaşımının “sahte” olduğunu beyan etti ve gizledi.

Haziran ayının başında ise Facebook, “Zaborona” adlı haber sitesinin de sahte haberler yaptığını öne sürerek sitenin paylaşımlarından birine erişim engeli getirdi. Bu olay, haber sitesinin Genel Yayın Yönetmeni Ekaterina Sergatskova tarafından duyuruldu. Facebook, Zaborona’nın sosyal medya sorumlusunun hesabını da askıya aldı.

Kruk konuya ilişkin Sergatskova’ya yanıtında, “bir hata yapıldığını” belirtti ve ayrıntılı bir açıklamada bulunmadı.